Марфалагічныя нормы (ужыванне асабовых займеннікаў, зваротнага займенніка сябе, ужыванне прыназоўніка пры адмоўным займенніку; акцэнталагічныя нормы пры скланенні займеннікаў сам, сама, самы, ніхто, нішто)

«Беларуская мова. 10 клас» (аўтары: Г. М. Валочка і інш.), 2020 § 30

←

→

Ведаць:

марфалагічныя прыметы займенніка
разрады займеннікаў па значэнні
асаблівасці скланення займеннікаў
акцэнталагічныя нормы пры скланенні займеннікаў сам, сама, самы, ніхто, нішто

Умець:

вылучаць бяззлучнікавыя складаныя сказы, вызначаць межы і сродкі сувязі частак
правільна ставіць знакі прыпынку ў залежнасці ад адносін паміж часткамі
вызначаць бяззлучнікавыя складаныя сказы, інтанаваць іх у адпаведнасці з сэнсам, правільна пунктуацыйна афармляць

Дадатковыя
матэрыялы

1.Устанавіце адпаведнасць паміж займеннікамі і іх разрадамі па значэнні:
�-Цябе, нам, вамі, яму
�-Ніхто, нішто, ніякі, ніколькі
�-Нехта, штосьці, які-небудзь, сёй-той
�-Твой, наш, ваш, свой
Асабовыя-
Няпэўныя-
Прыналежныя-
Адмоўныя-

2.Адзначце сказы, у якіх займеннікі ўказваюць на прымету прадмета:

Возера было за тым лесам.

Такую песню мог стварыць толькі таленавіты чалавек.

Яго ведалі як добрага спецыяліста.

Кожны можа добра вучыцца.

Столькі народу сабралася на плошчы!

3.Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску трэба ўжыць займеннік сабе :

Усім сябрам ты не дагодзіш, а толькі сам ___ нашкодзіш.

Поплаў краскамі прыбраўся яркімі, кліча ў госці да ___ здалёк.

Лес, што акружае вёску, сам па ___ невялікі, але надзвычай густы.

Чаго ___ не жадаеш, таго і другому не зыч.

Сам ад ___ не пабяжыш упрочкі, ___ самога цяжка перагнаць.

4.Прааналізуйце займеннікі ў сказах і ўстанавіце адпаведнасць:
�-Ужыта не ў патрэбнай форме
�-Слова напісана з памылкай
�-Не мае формы назоўнага склону
�-Не мае катэгорыі ліку
Хто з нас у дзяцінстве не марыў адправіцца ў далёкае падарожжа, пабачыць таямнічыя краіны, сустрэцца з рэдкімі жывёламі і птушкамі?-
За нейкіх два-тры гады дзіця авалодвае мовай дарослых.-
Тое, што расказаў Андрэй, сам па сабе харошы факт.-
Можа, пакрыўдзіў кагосьці, то прабачэння прашу.-

5.Вызначце, у форме якога склону трэба ўжыць займеннік сам на месцы пропуску ў сказе.
Запішыце гэты займеннік у той форме, якой патрабуе сказ:
На вуліцы дзеці сустрэлі дзядзьку Марціна, які трымаў у руках не абы-каго, а … рачнога бабра, маленькага і, відаць, вельмі цікаўнага.
Адказ:

Правільны адказ: самога

6.Адзначце правільныя варыянты перакладу словазлучэнняў з займеннікамі з рускай мовы на беларускую:

благодарить вас — дзякаваць вам

никого не просить — нікаго не прасіць

у моего брата — у майго брата

кто-то написал — хтосьці напісаў

не с кем поговорить — не з кім пагаварыць

7.Адзначце сказы, дзе на месцы пропускаў трэба ўжыць займеннік нехта :

__ наперад не знае, што каго чакае.

«Ой, цябе не баіцца __!» — голасна адазвалася Марына.

«Нічога не відаць. Але __ ўсё ж павінен прыйсці»,— меркаваў Віталь.

З нас __ нахлебнікам прыроды не жадае быць.

Хтось палюе на сініцу, __ ловіць жураўля.

8.Адзначце сказы з памылкай ва ўжыванні або напісанні займенніка:

Сусед Васіля, калі ён параўняўся з нім, адразу загаварыў.

Нават самага малога грыбка не ўдалося знайсці.

Ніхто наперад не знае, што каго чакае.

Віталю самаму хацелася, каб у гэты вечар ніхто яго не трывожыў.

А мы заўсёды ўспамінаем табе добрым словам.

9.Адзначце сказы, дзе правільна ўжыты і запісаны займеннікі:

Вецер даносіў галасы людзей, якія выходзілі з самага клуба.

Бацька папрасіў, каб сын прынёс свае кнігі.

Аказалася, што дзяўчына жыве ў нашэм доме.

Бацька доўга расказваў пра сябе.

Проста я цябе прашу: клапатлівымі рукамі прытулі маю душу.

10.Адзначце сказы з правільным ужываннем займеннікаў:

Няхай сабе спытае кожны, ці пасадзіў ён дрэва ў жыцці.

Ніхто не зробіць горш табе, чым ты сам сабе.

Я табе не раз прапаноўваў перасяліцца ў наш край.

Замяніць Марысю было некім.

Сумна хлопчыку. Няма з кім пагуляць, няма да каго схадзіць у госці, нават пагаварыць няма з кім.