Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак
Меню
иконка учебника «Беларуская мова. 9 клас» (аўтары: Г. М. Валочка, Л. С. Васюковіч, В. У. Зелянко, С. М. Якуба, С. І. Байкова), 201 9 § 30–31
←
→

Ведаць:

  • сінтаксічныя прыметы складаных сказаў з рознымі відамі сувязі частак
  • тыпы складаных сказаў з рознымі відамі сувязі частак
  • правілы пастаноўкі знакаў прыпынку паміж часткамі ў складаных сказах з рознымі відамі сувязі частак

Умець:

  • адрозніваць тыпы складаных сказаў з рознымі відамі сувязі частак
  • выяўляць у тэкстах складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак, вызначаць сэнсавыя часткі і сродкі сувязі паміж імі
  • правільна пунктуацыйна афармляць складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак
  • складаць схемы сказаў з рознымі відамі сувязі частак
  • ствараць складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак, карыстацца імі як сінтаксічнымі сродкамі ў вусным і пісьмовым маўленні

Дадатковыя
матэрыялы

1.Складаны сказ з рознымі відамі сувязі мае:

2.Адзначце, якія віды сінтаксічнай сувязі спалучаюцца ў сказе:
Юрка любіў паляжаць-памарыць на сонейку, паглядзець у ваду, дзе заўсёды вірыць таямнічае жыццё: заклапочана снуюць жукі-плывунцы, павольна ўзбіраюцца па чароцінах ракавінкі-слімакі, у пяску варушацца ручэйнікі.

злучальная і падпарадкавальная

3.Вызначце колькасць граматычных частак у сказе:
Вясна прыйшла ў гэты год надзіва рана, люты не лютаваў, не шалеў завеямі, не бушаваў мяцеліцамі, радасць адчувалася ва ўсім: твары людзей быццам свяціліся знутры, паветра звінела, на дрэвах лопаліся пупышкі, і яшчэ кволыя лісцікі імкнуліся хутчэй вырвацца на волю, на сустрэчу з сонцам.

10

4.Адзначце складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак:

Гісторыя чалавецтва, бадай, не ведае генія больш рознабаковага, чым Леанарда да Вінчы: ён быў жывапісцам і тэарэтыкам мастацтва, скульптарам і архітэктарам, філосафам і матэматыкам, інжынерам і механікам-вынаходцам, фізікам і астраномам, анатомам і оптыкам, біёлагам і батанікам.
Доўга бушавала навальніца, як з вядра ліў дождж, а калі ў небе зноў заззяла сонца, то малыя павыбягалі з хат.
Патрэбна многа перажыць, патрэбна многа перабачыць, каб свет суровы палюбіць і ўжо любоў не перайначыць.
То мы ехалі сенажацямі, усыпанымі кветкамі, якія кланяліся і заклікалі палюбавацца імі, то траплялі ў малады бярэзнік.
Афіцыйна лічаць, што веласіпед з’явіўся ў 1813 годзе і яго вынайшаў нямецкі барон Дрэз.

5.Адзначце правільны варыянт пастаноўкі знакаў прыпынку на месцы пропускаў ў сказе:
Не пасмеў сахаты пераплысці раку і на другі дзень _ бо зноў прыляталі самалёты _ а калі надумаў паспрабаваць шчасця на трэці _ стала позна _ крокаў за паўтараста ад берага з’явіліся акопы.

коска, коска, коска, коска

6.Адзначце нумары пропускаў, на месцы якіх неабходна паставіць коскі:
Убачыўшы суседку, шпак узмахвае крылцамі, заўзята свішча і (1) калі тая прысядзе на галінку суседняга дрэва, стараецца з усіх сіл ёй спадабацца (2) то ён шмыгне ў шпакоўню і высуне з лятка галаву, то злятае на зямлю, схопіць якуюсьці саломінку ці пушынку і нясе ў домік (3) нібыта (4) каб паказаць (5) які ён працавіты.

1
2
3
4
5

7.Адзначце схему, якая адпавядае сказу:
Чалавека нідзе не было чутно (гэта звер ведаў дакладна), а рысі ён не палохаўся: на такіх волатаў яна не адважвалася нападаць.

[ , (гэта…), ], а []: [].

8.Адзначце складаныя сказы з рознымі відамі сувязі частак, у якіх правільна пастаўлены знакі прыпынку паміж часткамі:

Пасажыраў у вагоне было нямнога і Лабановіч пераходзіў ад аднаго акна да другога, каб разгледзець гэтую мясцовасць і хоць прыблізна адгадаць, дзе яго новая школа (Я. Колас).
Я зразумеў: малады афіцэр моцна перажывае з-за нечага, што адбылося на вайсковай службе (М. Пазнякоў).
Міналі дні, а душэўны неспакой не знікаў, нягледзячы на тое што Янка паправіўся, добра сябе адчуваў і рос здаровенькім (Г. Марчук).
Андрэйка ніколі не дазваляў, каб ім камандавалі дзяўчынкі: і ён нават крыху раззлаваўся (Я. Бяганская).
Час ад часу на гарачых папялішчах разрываліся снарады, якімі абстрэльвала горад марская эскадра, і тады велізарныя фантаны іскраў шугалі ў чорнае неба, рассыпаліся вогненнымі феерверкамі і падпальвалі ўсё, што яшчэ не гарэла… (А. Шашкоў).

9.Устанавіце адпаведнасць сказа са схемай:
-[], [], і [].
-[]; [], (якая…), [].
-[.., (каб…), ], [],[].
-[],[], (якая…).
Максім Багдановіч пражыў крыху больш як дваццаць пяць гадоў, ён выдаў толькі адну кніжку паэзіі, якая адначасова была і яго першым зборнікам.-
Спяшалася жанчына не за ўсімі машынамі адразу, а толькі за адною, адтуль ёй ужо махалі рукамі, і машына, нібы зразумеўшы людзей, прыпынілася.-
Каля сонца круціцца невялікая, але дастатковая для таго, каб не было горача, хмарка, вільготныя барханы дыхаюць прахалодаю, павявае ветрык.-
На вялікіх дарогах і на ледзь пратаптаных сцяжынках траечуць маленькія ветразі – белыя фартушкі школьніц; у гэты дзень весялее школа, якая пахне яшчэ летам, яна становіцца падобная на звонкі букет кветак.-

10.Адзначце, які знак прыпынку ставіцца на месцы пропуску ў сказе:
Калі канчаюцца завірухі і маразы, пачынае паціху набіраць сваю сілу вясна _ звіняць капяжы, растае снег, мільгаюць ручаіны.