Сінтаксічныя канструкцыі з чужой мовай: будова, значэнне, ужыванне
Меню
иконка учебника «Беларуская мова. 9 клас» (аўтары: Г. М. Валочка, Л. С. Васюковіч, В. У. Зелянко, С. М. Якуба, С. І. Байкова), 2019 § 32–36
←
→

Ведаць:

  • спосабы перадачы чужой мовы
  • асаблівасці будовы маналогу і дыялогу, афармленне на пісьме дыялогу
  • будову і пунктуацыйнае афармленне сінтаксічных канструкцый з простай мовай
  • спосабы замены простай мовы на ўскосную
  • спосабы перадачы і пунктуацыйнае афармленне цытат
  • размяшчэнне і афармленне эпіграфа

Умець:

  • пунктуацыйна правільна афармляць сказы з простай мовай
  • афармляць на пісьме дыялог
  • замяняць простую мову ўскоснай
  • правільна афармляць цытаты, карыстацца імі ў адпаведнасці з мэтай і характарам выказвання

Дадатковыя
матэрыялы

1.На месцы пропуску запішыце слова, якое патрабуе сэнс выказвання:
Ускосная мова – гэта выказванне, якое перадаецца не даслоўна, а толькі з захаваннем асноўнага зместу сказанага.

Правільны адказ: чужое

2.Вызначце выпадак правільнага афармлення на пісьме ўскоснай мовы:

3. Адзначце сказ, у якім простая мова аформлена правільна:

4.Адзначце сказы, у якіх чужая мова аформлена няправільна:

Іван спытаў у сваіх: «Што адбылося, хлопцы?»
«Не ўсё новае лепшае за старое!»: не вытрымаў Андрэй.
«Ну, гэта зусім іншае, – адразу згадзіўся Ганс і дадаў: – я, вядома, жартую».
«Я сказаў усё», – зірнуў Апейка на Белага.

5.На месцы пропуску запішыце слова, якое патрабуе сэнс выказвання:
Эпіграф звычайна размяшчаецца з боку ў пачатку твора.

Правільны адказ: правага

6. Вызначце сказы, якія адпавядаюць наступнай схеме: «П, – а: – П»:

Вясна, брат, дружная (З, з)агаварыў дзед, а пасля дадаў (І, і) Вяснянка, бач, як заліваецца.
Зоркі – гэта лёсы людзей (С, с)казаў Юрка (Д, д)авайце шукаць свае зоркі.
Не пакідайце ж мовы нашай беларускай (З, з)асцерагае Ф. Багушэвіч (К, к)аб не ўмёрлі.
Эх, каб дожджык (П, п)адумаў Лагуновіч і сам сабе прашаптаў (В, в)ось было б добра.

7. Выберыце схему, якая адпавядае пастаноўцы знакаў прыпынку ў наступным сказе: Чужое неба сэрцу не дагодзіць, душы не загадае (Н, н)е балі

8. Выберыце правільныя сцвярджэнні:

Дыялог – гэта чужое выказванне, якое перадаецца даслоўна, з захаваннем зместу і формы, граматычных і стылістычных асаблівасцей.
Простая мова – гэта размова дзвюх або некалькіх асоб.
Цытата – даслоўная вытрымка з чужога выказвання, мастацкага, навуковага або публіцыстычнага тэксту.
Эпіграф – выслоўе, кароткая цытата, якая з’яўляецца своеасаблівым аўтарскім тлумачэннем асноўнай ідэі твора, тэксту, сачынення.

9.Суаднясіце сказы з простай мовай са схемамі:
-«П, – а, – п?»
-«П», – а.
-А: «П!»
-«П!» – а.
Якая прыгожая твая зямля (У, у)склікнула дзяўчынка.-
Калі Кастуся вялі на пакаранне, ён закрычаў (Л, л)юблю Беларусь!-
Скажыце (З, з)алюбаваўшыся палацам, спытаў бацька (Ц, ц)і доўга яго будавалі?-
Адной сям’ёю жыць народ наш будзе ад гэтых пор на вечныя вякі (С, с)казалі народныя пасланцы.-

10.Адзначце выпадкі правільнага афармлення дыялогу на пісьме:

– «Ты куды ідзеш, мядзведзь?»
«Ды на пчолак паглядзець».
«А чаму нясеш бачок?»
«Каб павесіць на сучок».
«Чаму заўжды маўчыш, шчупак?»
– «Вада перашкаджае, рак».
– «Плыві на бераг, вось сюды».
– «Жыць не магу я без вады».
– Еду да сваіх, на фронт! – паведаміў Аляксей задаволена.
А як жа рука?
А што з ёю, з рукою, – зажыве... Што вы пажадаеце мне – на дарогу?
Што?… Шчасця, удачы. Там, на вайне, і – усюды… Заўсёды!
– як тваё імя?
– маё?.. Алесь… Саша. Мама называла Сашам, а ў школе – Шура. Але вы называйце Алесем.