Складаназлучаныя сказы: будова, значэнне, ужыванне
Меню
иконка учебника «Беларуская мова. 9 клас» (аўтары: Г. М. Валочка, Л. С. Васюковіч, В. У. Зелянко, С. М. Якуба, С. І. Байкова), 2019 § 10–14
←
→

Ведаць:

  • сінтаксічныя прыметы складаназлучаных сказаў (будову, значэнне, ужыванне)
  • сродкі сувязі частак у складаназлучаных сказах і сэнсавыя адносіны паміж часткамі 

Умець:

  • вызначаць сэнсава-граматычныя адносіны паміж часткамі, сродкі сувязі частак
  • адрозніваць складаназлучаныя сказы ад простых сказаў з аднароднымі членамі 
  • ставіць знакі прыпынку на мяжы частак складаназлучанага сказа

Дадатковыя
матэрыялы

1.Ці з’яўляецца правільным сцвярджэнне:
Сказ, граматычныя часткі якога звязваюцца пры дапамозе інтанацыі і злучальных злучнікаў, называецца складаназлучаным:

2.Сярод прапанаваных сказаў вызначце складаназлучаныя:

То хмызнякі ўздымаюцца сцяной, то векавыя волаты ў бары ў край не пушчаюць таямнічы свой (М.Танк).
Дзе-нідзе бялеў позні авёс і цвіў яшчэ не заараны пад новае жыта сіні, высокі, палеглы лубін.
Ні да чаго гэтак не баліць душа і нічому гэтак не радуецца, як роднаму свайму полю, якое праплывае пад шызым крылом тваім (А.Жук).
Вецер то б’е ў вокны, то свішча, то злосна вые.
Гэта здарылася ў той час, калі людзі ваявалі з лукамі і стрэламі.

3.Адзначце складаназлучаны сказ са спалучальнымі сэнсавымі адносінамі:

4.Адзначце складаназлучаны сказ з супраціўнымі сэнсавымі адносінамі:

5.Адзначце складаназлучаны сказ з размеркавальнымі сэнсавымі адносінамі:

6.Адзначце складаназлучаныя сказы, у якіх на месцы пропуску трэба паставіць коску:

Няхай цвітуць сады _ і радуюцца дзеці!
Яшчэ некалькі дзён _ і пачнецца бярозавік.
Яркае сонца _ і снег.
Вада ў лодцы прыбывала _ і ніякая сіла не магла ўжо спыніць яе.
І завяне бадзёрасць_ і гады лягуць шэрагам плям.

7.Які знак прыпынку трэба паставіць у прыведзеным сказе:
Адчынілі фортку__і свежае паветра ўварвалася ў пакой.
Адказ:

Правільны адказ: працяжнік

8.Адзначце сказ, які адпавядае прыведзенай схеме [ ], i [ ]:

9.Адзначце, у якіх складаназлучаных сказах дапушчана пунктуацыйная памылка:

Толькі зрэдку ў возеры плюхнецца рыба, і ціха зашуміць чарот.
Ні зоркі не свецяць ні месяц не паказваецца.
Здаецца, бялейшымі сталі гнуткія бярозы і яшчэ вышэй падаліся стромкія хвойкі і елкі.
Сашы было не да гэтага хараства, аднак і яна звярнула ўвагу на такі цуд прыроды.
На дварэ гуляе мяцеліца, а ў мяне ў пакоі восенню пахне.

10.Адзначце характарыстыкі, якія адпавядаюць прыведзенаму сказу:
Вада ў рацэ цякла ціха_ ды толькі калі-нікалі чулася рэдкае хлюпанне.

Складаназлучаны сказ са спалучальнымі сэнсавымі адносінамі.
Паміж граматычнымі часткамі складаназлучанага сказа ставіцца коска.
Паміж граматычнымі часткамі складаназлучанага сказа ставіцца працяжнік.
Просты сказ з аднароднымі членамі.
Складаназлучаны сказ з супраціўнымі сэнсавымі адносінамі.